Chính phủ điện tử là gì? Khái niệm, mục tiêu, lợi ích và hình thức hoạt động

Chính phủ điện tử là việc sử dụng công nghệ thông tin để cung cấp dịch vụ công trực tuyến cho người dân. Đây là một bước tiến quan trọng trong cải cách hành chính, mang lại tính tiện lợi, minh bạch và tương tác tốt hơn giữa chính phủ và công dân. Người dân có thể tiếp cận và hoàn thành các thủ tục hành chính thông qua internet, giúp tiết kiệm thời gian, công sức và chi phí. Để hiểu chi tiết hơn về chính phủ điện tử là gì? Các lợi ích và hình thức hoạt động. MISA gửi tới doanh nghiệp tất cả thông tin chi tiết tại bài viết dưới đây!

I. Tổng quan về chính phủ điện tử

1. Khái niệm chính phủ điện tử là gì?

Định nghĩa chính phủ điện tử của Liên Hợp quốc:

Chính phủ điện tử là việc sử dụng công nghệ thông tin như mạng diện rộng, internet và các phương tiện di động để cơ quan chính phủ tương tác với người dân, doanh nghiệp và chính mình.

Định nghĩa chính phủ điện tử của Ngân hàng Thế giới (World Bank):

Chính phủ điện tử là việc cơ quan chính phủ sử dụng hệ thống công nghệ thông tin để tương tác với công dân, doanh nghiệp và tổ chức xã hội. Điều này cải thiện giao dịch và chất lượng quan hệ giữa cơ quan chính phủ và công dân, đồng thời giảm thiểu tham nhũng, tăng cường tính công khai và tiện lợi, góp phần vào sự tăng trưởng và giảm chi phí.

Định nghĩa chính phủ điện tử trên Wikipedia:

Chính phủ điện tử (e-Government) là việc áp dụng công nghệ thông tin vào hoạt động của chính phủ, cung cấp dịch vụ công cộng và thực hiện các hoạt động chính phủ thông qua các nền tảng website. Chính phủ điện tử tạo cơ hội cho người dân tương tác trực tiếp với chính phủ và cho phép chính phủ cung cấp dịch vụ trực tiếp cho người dân.

Định nghĩa của UNESCO (năm 2005):

Chính phủ điện tử là việc sử dụng công nghệ thông tin và truyền thông để thúc đẩy sự phát triển bền vững, tăng cường dịch vụ công và tạo điều kiện thuận lợi cho việc tham gia dân chủ và phát triển kinh tế.

Có thể hiểu chính phủ điện tử như sau:

Chính phủ điện tử, dễ hiểu nhất, là “bốn Không”: không họp trực tiếp, không sử dụng giấy tờ, không gặp mặt trong thủ tục hành chính và không thanh toán bằng tiền mặt. Chính phủ điện tử là việc áp dụng công nghệ thông tin vào hoạt động của cơ quan chính phủ, thông qua cung cấp dịch vụ công trên các nền tảng như website, ứng dụng… Điều này giúp cơ quan chính phủ cải tiến cách làm việc theo hướng minh bạch và hiệu quả hơn, cung cấp đầy đủ và liên tục các dịch vụ công với chi phí thấp cho tất cả tổ chức, cá nhân và doanh nghiệp thông qua các phương tiện thông tin điện tử.

>> Tìm hiểu thêm về: Chữ Ký Số Của Ban Cơ Yếu Chính Phủ Là Gì? Các Bước Xin Cấp Chữ Ký Số

2. Mục tiêu của chính phủ điện tử

Mục tiêu chung của chính phủ điện tử là tăng cường năng lực và hiệu quả của hoạt động quản lý nhà nước, mang lại lợi ích cho người dân, tăng cường sự công khai và minh bạch, và giảm chi phí cho chính phủ. Mục tiêu cụ thể của chính phủ điện tử bao gồm:

• Nâng cao năng lực quản lý và điều hành của chính phủ và các cơ quan chính quyền địa phương (qua việc trao đổi văn bản điện tử, thu thập thông tin chính xác và kịp thời để đưa ra quyết định, tổ chức họp qua phương tiện điện tử…).
• Cung cấp dịch vụ công cho người dân và doanh nghiệp, tạo điều kiện cho mọi người dễ dàng truy cập từ mọi nơi.
• Khuyến khích sự tham gia của người dân trong quá trình xây dựng chính sách, đóng góp vào việc xây dựng luật pháp và quá trình điều hành của chính phủ.
• Giảm chi phí hoạt động của bộ máy chính phủ.
• Xây dựng một chính phủ hiện đại, hiệu quả và minh bạch.

Chính phủ điện tử sẽ tạo ra một phong cách lãnh đạo mới, phương thức hoạt động mới và cung cấp dịch vụ cho người dân, đồng thời nâng cao năng lực quản lý và điều hành của quốc gia.

Do đó, việc đầu tư xây dựng chính phủ điện tử đã trở thành một xu hướng phổ biến trong nhiều quốc gia. Xây dựng chính phủ điện tử tại Việt Nam là một yêu cầu cấp thiết, đóng góp quan trọng vào quá trình cải cách hành chính quốc gia.

3. Chính phủ điện tử khác gì Quản trị điện tử

Chính phủ điện tử (e-Government) và Quản trị điện tử (e-Governance) là hai khái niệm có liên quan nhưng có ý nghĩa và phạm vi khác nhau.

• Chính phủ điện tử (e-Government) là khái niệm chỉ việc sử dụng công nghệ thông tin và truyền thông (ICT) để cung cấp các dịch vụ công và tương亮tác giữa chính phủ và người dân, doanh nghiệp. Nó tập trung vào việc cung cấp dịch vụ công trực tuyến, nâng cao hiệu quả và sự tiện lợi của quá trình hành chính và tạo ra một môi trường kỹ thuật số cho việc trao đổi thông tin và giao tiếp giữa chính phủ và các bên liên quan.
• Trong khi đó, Quản trị điện tử (e-Governance) bao gồm cả khía cạnh công nghệ thông tin và cách tổ chức và quản lý của chính phủ. Nó ám chỉ việc sử dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong quá trình quản lý, hoạch định, thực thi chính sách và quản lý các hoạt động của chính phủ. Quản trị điện tử không chỉ tập trung vào việc cung cấp dịch vụ công trực tuyến, mà còn đề cập đến việc áp dụng công nghệ thông tin để cải thiện quy trình quản lý, tăng cường sự minh bạch và tăng cường khả năng quyết định của chính phủ.

Tóm lại, Chính phủ điện tử tập trung vào cung cấp dịch vụ công trực tuyến và tương tác giữa chính phủ và công dân/doanh nghiệp, trong khi Quản trị điện tử bao gồm cả khía cạnh công nghệ thông tin và cách thức tổ chức và quản lý của chính phủ.

II. Lợi ích của chính phủ điện tử

Chính phủ điện tử đóng vai trò và có nhiệm vụ quan trọng trong việc cải thiện quản lý và cung cấp dịch vụ công, tạo điều kiện thuận lợi cho sự tương tác giữa người dân, doanh nghiệp và chính phủ. Dưới đây là một số nhiệm vụ và vai trò chính của chính phủ điện tử:

• Cải thiện dịch vụ công: Chính phủ điện tử giúp tối ưu hóa việc cung cấp các dịch vụ công trực tuyến, từ việc nộp thuế, đăng ký kinh doanh, xin giấy phép, làm giấy tờ, đến việc truy cập thông tin về các chính sách và chương trình của chính phủ. Điều này giúp tiết kiệm thời gian và nỗ lực của người dân và doanh nghiệp, đồng thời cải thiện hiệu suất của hệ thống hành chính.
• Tăng tính minh bạch và trung thực: Chính phủ điện tử giúp tăng tính minh bạch trong hoạt động của chính phủ bằng cách cung cấp thông tin chi tiết và dễ dàng truy cập về quyết định chính trị, ngân sách, chính sách và các hoạt động của chính phủ.
• Nâng cao tương tác và tham gia của người dân: Chính phủ điện tử tạo cơ hội cho người dân và doanh nghiệp tham gia vào quá trình đưa ra quyết định chính trị và thảo luận về các vấn đề quan trọng. Các nền tảng trực tuyến cung cấp không gian để người dân đưa ra ý kiến, đóng góp ý kiến và tương tác với chính phủ.
• Giảm thiểu thủ tục hành chính: Chính phủ điện tử giúp giảm bớt thủ tục hành chính rườm rà bằng cách cung cấp các kênh trực tuyến để làm giấy tờ, đăng ký và thực hiện các thủ tục khác. Điều này giúp tiết kiệm thời gian và giảm bớt gian lận.
• Tối ưu hóa quản lý nguồn lực: Chính phủ điện tử có thể giúp chính phủ quản lý tài nguyên và nguồn lực một cách hiệu quả hơn thông qua việc tự động hóa quy trình, giảm thiểu sự trùng lặp và tăng cường sự hiệu quả.
• Tăng cường an ninh thông tin: Chính phủ điện tử đặt ra môi trường tốt để tăng cường an ninh thông tin, bảo vệ dữ liệu cá nhân và thông tin nhạy cảm của người dân và doanh nghiệp.
• Phát triển kinh tế số: Chính phủ điện tử cũng đóng góp vào việc phát triển kinh tế số bằng cách thúc đẩy sự tiếp cận công nghệ thông tin và truyền thông rộng rãi hơn trong xã hội và doanh nghiệp.

Tóm lại, chính phủ điện tử có vai trò quan trọng trong việc cải thiện hiệu suất hành chính, tăng tính minh bạch và tương tác, cung cấp dịch vụ công tiện lợi hơn và thúc đẩy sự phát triển bền vững của xã hội số.

III. 4 loại giao dịch trong chính phủ điện tử

1. Dịch vụ chính phủ điện tử cung cấp cho người dân (G2C- Government to Citizen)

Đây là khả năng giao dịch và cung cấp dịch vụ giữa Chính phủ và người dân. Chính phủ tạo điều kiện cho người dân thực hiện các giao dịch trực tuyến và cung cấp dịch vụ như đăng ký, nộp thuế, yêu cầu giấy phép, hỗ trợ việc làm, chăm sóc sức khỏe, bảo hiểm và các dịch vụ công khác.

>> Tìm hiểu thêm: Chứng thực chữ ký là gì? 09 điều cần biết về chứng thực chữ ký

2. Dịch vụ chính phủ điện tử cung cấp cho doanh nghiệp (G2B- Government to Business)

Loại giao dịch này tập trung vào khả năng giao dịch và cung cấp dịch vụ giữa Chính phủ và doanh nghiệp, tổ chức phi chính phủ và nhà sản xuất. Chính phủ cung cấp các dịch vụ trực tuyến như đăng ký kinh doanh, nộp thuế, yêu cầu giấy phép, hỗ trợ thương mại và các dịch vụ hỗ trợ khác để tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động kinh doanh.

3. Dịch vụ chính phủ điện tử cung cấp cho cán bộ công chức để phục vụ người dân và doanh nghiệp (G2E- Government to Employee)

Loại giao dịch này tạo khả năng giao dịch và cung cấp dịch vụ giữa Chính phủ và công chức/viên chức. Chính phủ cung cấp các dịch vụ trực tuyến liên quan đến việc làm, chăm sóc sức khỏe, bảo hiểm và các lợi ích khác cho nhân viên công chức.

4. Dịch vụ chính phủ điện tử trao đổi giữa các cơ quan chính phủ với nhau (G2G- Government to Government)

Loại giao dịch này liên quan đến khả năng giao dịch, phối hợp, chuyển giao và cung cấp dịch vụ giữa các cấp, ngành, tổ chức và bộ máy nhà nước trong việc điều hành và quản lý nhà nước. Chính phủ tương tác, trao đổi thông tin và hợp tác với nhau trong việc thực hiện nhiệm vụ và quản lý quốc gia.

IV. Hình thức hoạt động của chính phủ điện tử

1. Thư điện tử (email)

Email giúp tiết kiệm chi phí, rút ngắn thời gian và công sức trong quá trình làm việc của chính phủ. Việc sử dụng email để gửi thông tin và thông báo trở nên dễ dàng. Chính phủ yêu cầu mỗi cán bộ công nhân viên chức phải có địa chỉ email để trao đổi thông tin.

2. Mua sắm công trong Chính phủ điện tử

Mua sắm công trong Chính phủ điện tử được thực hiện thông qua các dịch vụ trực tuyến, giúp đảm bảo tính minh bạch hơn trong việc sử dụng nguồn lực tài chính của chính phủ. Đồng thời, quá trình mua sắm trực tuyến cũng tiết kiệm thời gian và chi phí so với cách thức truyền thống.

3. Trao đổi dữ liệu điện tử (Electronic Data Interchange – EDI)

Trao đổi dữ liệu điện tử là quá trình truyền tải thông tin từ máy tính gửi sang máy tính nhận thông qua các phương tiện truyền thông điện tử. Qua EDI, các quy trình phức tạp như đơn đặt hàng, vận đơn, yêu cầu báo giá, báo cáo nhận hàng và các tài liệu kinh doanh khác được xử lý nhanh chóng. Điều này giúp chính phủ tiết kiệm thời gian, chi phí và tránh sai sót. Hơn nữa, EDI còn đảm bảo mức độ bảo mật cao.

4. Tra cứu, cập nhật thông tin qua mạng

Chính phủ sử dụng Internet và dịch vụ trực tuyến để cung cấp thông tin kịp thời và nhanh chóng cho người dân và doanh nghiệp trên toàn quốc. Thông qua mạng, người dùng có thể tra cứu và cập nhật thông tin về văn hóa, kinh tế, chính trị, xã hội, chủ trương chính sách nhà nước và hướng dẫn thủ tục hành chính.

V. Chính phủ điện tử tại Việt Nam

Trong những năm gần đây, tại Việt Nam, Đảng và Chính phủ đã luôn quan tâm và coi trọng việc triển khai xây dựng Chính phủ điện tử, đặc biệt trong việc cung cấp dịch vụ công trực tuyến cho người dân và doanh nghiệp. Việt Nam đã đạt được những thành tựu quan trọng và đã có sự chuyển biến trong nhận thức về Chính phủ điện tử, hướng tới Chính phủ số, nền kinh tế số và xã hội số. Quá trình này đã đảm bảo sự kết nối giữa công nghệ thông tin và cải cách hành chính, với trung tâm là người dân và doanh nghiệp.

Theo Báo cáo Chính phủ điện tử của Liên hợp quốc năm 2022 (E-Government Survey 2022), Việt Nam đứng ở vị trí thứ 86 trong số 193 quốc gia thành viên của Liên hợp quốc và vị trí thứ 6 trong khu vực Đông Nam Á, sau Singapore, Malaysia, Thái Lan, Brunei và Indonesia. Việt Nam đã liên tục tăng hạng từ vị trí 99 lên vị trí 86 trong giai đoạn từ 2014 đến 2020.

Đầu năm 2023, Bộ Thông tin và Truyền thông ban hành Chỉ thị 01/CT-BTTTT về định hướng phát triển ngành Thông tin và Truyền thông trong năm 2023 và giai đoạn 2024-2025. Chỉ thị này tập trung vào cuộc cách mạng số của quốc gia, do ngành Thông tin và Truyền thông chủ trì xây dựng và triển khai, với mục tiêu phát triển Chính phủ số, kinh tế số và xã hội số, đồng thời tạo ra các doanh nghiệp công nghệ số mạnh mẽ cho Việt Nam vươn ra thế giới.

Mục tiêu đến năm 2025 là đưa Việt Nam vào top 50 quốc gia trên thế giới về Chính phủ điện tử; đạt tỷ lệ hồ sơ trực tuyến toàn diện 80%; thực hiện 860 triệu giao dịch qua nền tảng, tích hợp và chia sẻ dữ liệu quốc gia; đạt tỷ lệ cung cấp dữ liệu mở 100% từ các cơ quan Nhà nước.

VI. Chữ ký số – Công cụ hỗ trợ giao dịch trên các ứng dụng của chính phủ điện tử

Chữ ký số đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ doanh nghiệp thực hiện giao dịch trên các ứng dụng chính phủ điện tử. Được tạo ra dựa trên công nghệ mã hóa công khai, chữ ký số là một dạng chữ ký điện tử. Nó thực hiện vai trò như một chữ ký tay cá nhân hoặc con dấu của doanh nghiệp, được công nhận pháp lý khi thực hiện giao dịch trên môi trường điện tử, bao gồm ký hợp đồng điện tử, kê khai thuế, phát hành hóa đơn điện tử và giao dịch tài chính.

Chữ ký số đóng vai trò quan trọng trong việc xác nhận và đảm bảo trách nhiệm, quyền và nghĩa vụ của các bên tham gia vào việc ký kết văn bản hoặc giao dịch điện tử. Dưới đây là 4 đặc điểm nổi bật của chữ ký số:

• Khả năng xác định nguồn gốc: Chữ ký số có thể xác thực danh tính của chủ sở hữu thông qua chứng thư số của cá nhân, tổ chức hoặc doanh nghiệp.
• Tính bảo mật cao: Chữ ký số sử dụng 2 lớp mã hóa, đảm bảo tính bảo mật và ngăn chặn thông tin bị đánh cắp bởi các hacker.
• Tính toàn vẹn: Chữ ký số đảm bảo rằng chỉ có người nhận văn bản hoặc tài liệu đã được ký số mới có thể mở chúng. Điều này đảm bảo tính toàn vẹn của văn bản hoặc tài liệu điện tử trong môi trường điện tử.
• Tính không thể phủ nhận: Chữ ký số không thể bị xóa bỏ hoặc thay thế mà không để lại dấu vết, đảm bảo tính không thể phủ nhận của nó.